Kawa

Agnieszka Wierzchołowska

 

Kawa jest drugim po oleju najważniejszym produktem eksportowym na świecie, pierwszym rolnym produktem eksportowym przed cukrem, kukurydzą czy kakao.

 

Ziarna kawy nie bez przyczyny nazywane są „czarnym złotem”. Przemysł kawowy jest obecnie najszybciej rozwijającą się gałęzią ogólnoświatowej gospodarki. Zyskując status najbardziej pożądanego produktu przez konsumentów, przewyższyła zapotrzebowanie na złoto na rynku metali szlachetnych.

 

Plantacje kawy najczęściej znajdują się w krajach rozwijających się m.in. Rwandzie, Gwatemali, Nikaragui, Kolumbii, Tanzanii, Brazylii czy Etiopii. Mimo że uprawa i obróbka kawy ma nieodzowny wpływ na wzrost gospodarczy państw, w których znajdują się plantacje, zapewniając pracę ponad 125 milionom osób na całym świecie, jednocześnie jest źródłem ogromnej biedy i wyzysku. Do najczęściej spotykanych zjawisk należą nieuregulowane warunki pracy, bardzo niskie wynagrodzenie, zatrudnianie dzieci do pracy w ciężkich warunkach oraz wykorzystywanie plantatorów w procesach handlowych, którzy niejednokrotnie otrzymują wynagrodzenie rzędu od 5% do 10% procent końcowej ceny rynkowej wyprodukowanego przez siebie wyrobu.

 

Wpływ na planetę

 

Wzrost popytu na kawę, oznaczający u źródła wzmożoną produkcję, ma również kolosalny wpływ na planetę. Uprawa kawy jest jedną z głównych przyczyn deforestacji w wielu krajach, przyczyniając się do utraty biologicznej różnorodności. Ponadto teren wykorzystywany pod uprawę wraz z upływem czasu ulega erozji, ziemia staje się jałowa i niezdatna do użytku, czego skutkiem jest wycinka lasów pod nowe plantacje.

 

Warto jednak podkreślić, że rolnicy zajmujący się uprawą kawy borykają się również ze skutkami zmian klimatycznych. Najlepsza kawa Arabica uprawiana jest na wysokości między 1000 metrów a 2000 metrów nad poziomem morza. Wraz z globalnym wzrostem temperatur i wyjałowieniem ziem, osłabione rośliny staje się mało odpornymi na szkodniki. Przykładem tego zjawiska jest m.in. wielokomórkowy grzyb podstawczaki (łac. Hemileia Vastatrix), który atakując roślinę, zmienia kolor jej liści, jednocześnie uniemożliwiając fotosyntezę oraz mały owad o nazwie kornik kawowiec (Hypothenemus hampei), który niszczy wiśnie kawowe, wchodząc do środka i uszkadzając ziarno.

 

Poważnym problemem dla plantatorów jest także brak opadów. Duża część właścicieli plantacji nie posiada systemu nawadniania, polegając jedynie na możliwościach natury. Niewystarczająca ilość opadów oraz długotrwałe dotkliwe susze, poważnie zaburzyły dotychczasowy rozwój roślin.

 

Co my (konsumenci) możemy zrobić?

 

Warto korzystać z usług miejsc, które tworząc swój asortyment, zwracają uwagę na pochodzenie oraz jakość kawy, którą oferują. Przydatnym narzędziem dla laika są certyfikaty, którym opatrzone są m.in. opakowania. Pierwszym z nich jest certyfikat Fairtrade (Sprawiedliwy Handel), oznaczający współpracę konsumentów, organizacji pozarządowych, firm importerskich i handlowych oraz spółdzielni drobnych producentów w krajach rozwijających się, którego celem jest pomoc w rozwoju niewielkich przedsiębiorstw oraz troska o dobro pracownika, stawiając go na pierwszym miejscu w zamian zysku. Istotne jest to, że ruch Fairtrade prócz poprawy sytuacji ekonomicznej plantatorów, pomaga im także poprzez edukację np. organizację szkoleń, a także uławia dostęp do opieki zdrowotnej.

 

Znawcy rynku kawowego jeszcze bardziej zachęcają do szczególnego zwracania uwagi na obecność certyfikatu FairPrice. Odmiennie od ruchu Fairtrade, który oznacza pewien sposób wymiany dóbr, gdzie niekiedy prócz pomocy plantatorom, dochodzi do zjawisk wykorzystywania niskiej pozycji negocjacyjnej producentów, oferując im jak najniższe stawki. Certyfikat FairPrace oznacza zatem przeciwstawianie się domyślnie ustalanym cenom kawy, które narzuca rynek, nie uwzględniając nakładu pracy potrzebnego do wytworzenia dobrej jakości surowca. W zamian FairPrace zakłada ułatwienia dla małych przedsiębiorców, którzy mogą sprzedawać swoje zbiory bez udziału pośredników, z założeniem godziwego wynagrodzenia za swoją pracę.

 

Z punktu widzenia osób troszczących się o dobro planety bardzo duże znaczenie ma certyfikat  Rainforest Alliance, oznaczający ruch na rynku kawowym skupiający się na świadomym rolnictwie, które nie przynosi żadnego uszczerbku lasom deszczowym i nie zaburza ich biologicznej różnorodności. Ustalane przez Sustainable Agricultural Network (SAN) zasady obejmują m.in. zakaz deforestacji, czy nakaz zalesiania terenów zdegradowanych.

 

Fiński Instytut Zasobów Naturalnych (LUKE) w przeprowadzonym w 2019 roku badaniu śladu ekologicznego kawy wykazał, że 30% wpływu na środowisko wiąże się z procesem przygotowywania kawy w naszych domach. Zachęcamy zatem do świadomego konsumpcjonizmu — przygotowywania ulubionego napoju za pomocą metod alternatywnych (French Press, Drip, Aeropress, Chemex), ograniczenia korzystania z ekspresów, zużycia wody oraz świadomego oszczędzania energii elektrycznej (wyłączając ekspres, gdy nie jest używany), kompostowania zużytej kawy, która może stać się nawozem dla roślin kwasolubnych.

 

 

 

Bibliografia:

 

Czy wiesz, co pijesz? Jak wielomiliardowy przemysł kawowy generuje olbrzymią biedę, na:

https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1354923,czy-wiesz-co-pijesz-jak-wielomiliardowy-przemysl-kawowy-generuje-olbrzymia-biede.html, [dostęp: 05.05.2022]

 

Emilia Obłuska, Kawa – aspekty ekologiczne i etyczne, na: https://ecoreactor.org/kawa-aspekty-ekologiczne-i-etyczne/, [dostęp: 05.05.2022]

 

Study: Almost 30 percent of the climate impact of coffee comes from the home kitchen, na: https://www.pauliggroup.com/news/study-almost-30-percent-of-the-climate-impact-of-coffee-comes-from-the-home-kitchen, [dostęp: 05.05.2022]

 

Aleksandra Hadjimanolisa, Coffee, black gold conquering the world!, na: https://pasionandina.com/coffee-black-gold-conquering-the-world/, [dostęp: 05.05.2022]